Halkymyzyň buýsanjy we milli gymmatlygy höküminde ruhy dünýämize egsilmez güýç paýlap gelen ahalteke bedewleri hakyndaky ýazgylar uzak asyrlaryň dowamynda döredilen taryhy çeşmelerde we edebi nusgalarda aýdyň beýanyny tapyp gelipdir.

Türkmenistanyň çäginde azyndan V müň ýyl öň atyň eldekileşdirilenligi taryhçylar, arheologlar tarapyndan tassyklanyldy. Eldekileşdirilen atyň ilkinji we iň gadymy wagt bilen seneleşdirilýän şekili Garadepeden tapylýar. Altyndepeden b.e. öň III müň ýyllyga degişli gatlaklaryndan tapylan atyň heýkelleri, Goňurdepeden tapylan taý süňkleri şol döwürde bedewiň öýdekileşdirilendigine şaýatlyk edýär. Bu tapyndy merkezi Aziýada atyň eldekileşdirilmeginiň iň irki subutnamasydyr. Goňurdepeden tapylan jaýlanan taýçanak ahalteke bedewiniňki ýaly boýny uzyn, gözleri atyň kellesi görnüşdäki heýkel ýaly tapyndylar W.I.Sarianidiniň tassyklaýşy ýaly, b.e. öň III-II müňýyllyklaryň sepgidinde atlaryň naýbaşy tohumlarynyň seleksiýasynyň başyny başlandygyna şaýatlyk edýär.

Miladydan öňki V asyrda ýaşap geçen gadymy Grek taryhçysy Gerodotyň maglumatlarynda ahalteke atlarynyň ata-babalary “Nusaý atlary”, “Uçmaga ukyply atlar” diýlip atlandyrylypdyr. Aleksandr Makedonskiniň tabşyrygy bilen ýazylan “Isgenderiň bedewnamasy” atly eserde, Parfiýa çeşmelerinde, Oguz-Orhon ýazgylarynda, alym hem şahyr Omar Haýýamyň “Nowruznama” eserinde, XVI asyrda ýaşan Abulgazynyň “Oguznama” poemasynda, “Görogly” şadessanynyň bütin dowamynda türkmen atlary, olaryň taryhy, türkmen ýigitleri tarapyndan nähili söýgä mynasyp bolandygy aýdyň duýulýar. Bedew atyň ýigidiň durmuşynda zerurlygy barada beýik söz ussady Magtymguly Pyragy hem:

Ýigidiň dünýäde üçdür myrady,

Mahbup gerek, ýarag gerek, at gerek – diýip belleýär.

Hormatly Prezidentimiziň jöwher paýhasyndan dörän “Ahalteke bedewi ‒ biziň buýsanjymyz we şöhratymyz”, “Gadamy batly bedew”, “Ganatly bedewler” ýaly ajaýyp kitaplary, ahalteke bedewiniň baýramçylygynyň her ýylyň aprel aýynyň soňky ýekşenbesinde uly dabara bilen bellenilmegi, «Ýylyň iň owadan bedewi» diýen şöhratly ada mynasyp bolmak ugrunda «Gözellik» bäsleşikleriniň, Halkara derejesinde ylmy-amaly maslahatlaryň yzygiderli geçirilmegi türkmen ruhunyň uçar ganaty bolan behişdi bedewlere goýulýan sarpadan nyşandyr.

Behişdi Bedewlerimiziň hak Howandary Mähribam Arkadagymyzyň jany sag, ömri uzak, tutýan tutumly işleri elmydama rowaç alsyn! Türkmen bedewiniň taryhy köklerini açyp görkezmekde we türkmen bedewini dünýä ýüzüne tanatmakda bitirýän beýik işleri dowamat-dowam bolsun!

Gülnabat SAPAROWA,

Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş

institutynyň “Dünýä ykdysadyýeti” hünäriniň 3-nji ýyl talyby.