Gyzyl ýa-da dag möjegi
Gyzyl ýa-da dag möjegi, gyzyl möjek urugynyň diri galan, hemmeler üçin mälim bolmadyk ýeke-täk görnüşidir. Bu ýyrtyjy, ýitip gitmek howpy abanýan görnüş hökmünde Halkara Gyzyl kitabyna girizilendir. Soňky maglumatlara görä, biziň planetamyzyň ýabany tebigatynda gyzyl möjegiň 2,5 müňden köp bolmadyk osoby bar. Ony halas etmek üçin halkara çäreler görülýär.
Esasan, gyzyl möjek Aziýanyň günorta we merkezi sebitlerinde - sanynyň azalmaýan ýeke-täk ýurdy bolan Hytaýda, Indoneziýada, Tibetde, Mongoliýada, Russiýanyň gündogar Sibirinde ýaşaýar. Gyzyl möjek uly haýwan, ýöne çal kärdeşlerinden has kiçidir. Gysga we dar agzy, galyň gyzyl-goňur saçlary, uzyn, tüýdük şekilli gara guýrugy we uly gulaklary bar. Örän çalasyn we işjeň ýyrtyjy bolup, ol ýüzün, böküp 4 kilometre çenli belentlige çykyp bilýär. Ol dag eteklerine we düzlüklere diňe ýyrtyjylyk üçin barýar.
Adamlar üçin gyzyl möjek howply däl. Ol adamlardan we olaryň öýlerinden uzak durmaga çalyşýar. Şeýle möjekler ýeke özi-de, ownuk sürülerde-de aw edip bilýärler. Ýolbars ýa-da gaplaň ýaly iri ýyrtyjylary hem awlap bilerler. Emma köplenç, gyzyl möjekler keýikleri we sugunlary awlaýarlar. Tomusda bolsa witamine baý ösümliklerden iýmitlenýärler. Gyzyl möjegiň duşmany adaty çal möjekdir. Olar has uly uýgunlaşma eýe, çalt köpelýär we ýitip barýan gyzyl kärdeşleriniň ýerini dolýarlar. Mundan başga-da, adamlaryň täze sebitleri özleşdirmegi netjesinde ýabany haýwanlaryň sany azalýar we möjekler üçin iýmit ýetmezçiligi ýüze çykýar. Şonuň üçin gyzyl möjekleriň diri galan ýerinde olary goramak üçin ätýaçlyklar döredilýär.
Gülnur Otyzowa,
Türkmen oba hojalyk institutynyň talyby.
Aşgabat — Türkmenistanyň Prezidentiniň şähergurluşyk syýasatynyň beýany
Aşgabady ösdürmek we abadanlaşdyrmak meselesi Türkmenistanyň Prezidenti Serdar Berdimuhamedowyň hemişe üns merkezinde durýar, döwlet Baştutanymyz halkymyz baradaky aladany amala aşyrýan syýasatynyň esasy ugry hökmünde kesgitledi.
Ekologiýa abadançylygy — döwrüň baş talaby
Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe daşky gurşawy gorap saklamak, ekologiýa taýdan arassa şertleri üpjün etmek, zyýanly zyňyndylaryň möçberini azaltmak, ozon gatlagyny gorap saklamak, tebigy baýlyklardan rejeli peýdalanmak boýunça alnyp barylýan işler giň gerime eýe bolýar.
Ekologiýa abadançylygyna, «ýaşyl» ykdysadyýete möhüm ähmiýet berilýär
Dünýäde ilatyň sanynyň artmagynyň, önümçilikleriň depgininiň ýokarlanmagynyň netijesinde ykdysadyýetiň ösmegi dowam edýär.
Ýagty geljegiň energiýa çeşmesi
Häzirki zaman ylmynyň we tehnologiýanyň çalt ösýän döwründe adamzadyň öňünde ekologiýa bilen baglanyşykly möhüm meseleler ýüze çykýar. Howanyň ýylylygy, hapalanmagy, tebigy serişdeleriň çäkliligi ýaly meseleler dünýä jemgyýetçiligini täze energiýa çeşmelerini gözlemäge mejbur edýär.
Innowasiýa arkaly durnukly geljege barýan ýol
«Gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleri» ylmy-önümçilik merkezinde «Gün, ýel gorlarynyň potensialyny kesgitlemek boýunça bitewi maglumatlar» merkezi döredilip, onuň esasynda «Gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleriniň internet portaly» işlenip taýýarlanyldy we häzirki wagtda onuň maglumatlar gory baýlaşdyrylýar.
