1. Onuň Alyhezreti Türkmenistanyň Prezidenti jenap Serdar Gurbangulyýewiç Berdimuhamedowyň çagyrmagy boýunça Onuň Alyhezreti Hindistan Respublikasynyň Prezidenti Şri Ram Nath Kowind 2022-nji ýylyň 1–4-nji aprelinde Türkmenistana döwlet saparyny amala aşyrdy. Bu sapar Hindistan Respublikasynyň Prezidentiniň Türkmenistana taryhda ilkinji sapary bolup durýandygy bilen bellidir.

2. Saparyň dowamynda Türkmenistanyň Prezidenti we Hindistan Respublikasynyň Prezidenti ikitaraplaýyn gatnaşyklar, şeýle hem özara gyzyklanma bildirilýän sebit we halkara meseleleri boýunça hemmetaraplaýyn gepleşikleri geçirdiler. Döwlet Baştutanlary köpasyrlyk ysnyşykly siwilizasiýa we medeni gatnaşyklara, dostluga, ynanyşmaga hem-de özara düşünişmäge esaslanýan ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň dowam edýän ösüşine kanagatlanma bildirdiler. Olar ikitaraplaýyn gatnaşyklary mundan beýläk-de pugtalandyrmak we özara bähbitli hyzmatdaşlygyň ileri tutulýan ugurlaryny kesgitlemek üçin, ýokary derejedäki yzygiderli duşuşyklaryň möhümdigini bellediler.

3. Liderler pandemiýanyň ýaýramagynyň öňüni almak boýunça öz wagtynda, netijeli we açyk tagallalary birleşdirmegiň häzirki wagtda dünýäniň öňünde esasy wezipeleriň biri bolup durýandygyny nygtadylar. Olar ýokanç keselleriň ýaýramagyna garşy göreşmek üçin, iki ýurduň hem arassaçylyk-epidemiologik häsiýetli adatdan daşary ýagdaýlaryň öňüni almak ulgamynda işleri dowam etdirmegi barada ylalaşdylar. Taraplar COVID-19 pandemiýasy sebäpli kyn şertlerde Türkmenistanyň we Hindistanyň özara goldaw berendigini we raýdaşlyk görkezendigini kanagatlanma bilen bellediler.

4. Prezidentler Türkmenistanyň we Hindistanyň arasynda özara bähbitli söwda-ykdysady hyzmatdaşlygy giňeltmegiň we ikitaraplaýyn söwdanyň möçberini artdyrmagyň möhümdigini nygtadylar. Olar Söwda, ykdysady, ylmy we tehnologik hyzmatdaşlyk boýunça bilelikdäki hökümetara türkmen-hindi toparynyň bu ugurlarda özara gatnaşyklary işjeňleşdirmek boýunça utgaşdyryjy edara hökmündäki ornuny bellediler.

5. Taraplar dürli pudaklarda hyzmatdaşlygy giňeltmäge gyzyklanma bildirdiler hem-de energetika, nebithimiýa, ulag, kommunikasiýa, maglumat we tehnologiýa, dokma, aýakgap-deri, himiýa, derman senagaty, dikeldilýän energetika, gurluşyk, oba hojalygy we oba hojalyk önümlerini gaýtadan işlemek, gymmat bahaly daşlar hem-de zergärçilik önümleri we beýleki pudaklary iki ýurduň arasyndaky hyzmatdaşlygy has-da giňeltmek üçin geljegi uly ugurlar hökmünde kesgitlediler.

6. Liderler amatly şertleri döretmegiň, işewürligi alyp barmagyň düzgünlerine gowy düşünmäge ýardam bermegiň, özara gyzyklanma bildirilýän dürli maýa goýum taslamalaryna iki ýurduň hususy kompaniýalarynyň gatnaşmagyny höweslendirmegiň möhümdigini bellediler. Olar iki ýurduň kompaniýalaryny milli sergilere, işewürlik maslahatlaryna, işewürlik gatnaşyklaryna we hyzmatdaşlygyna ýardam berýän beýleki çärelere has işjeň gatnaşmaga çagyrdylar.

7. Prezidentler energetika pudagynda hyzmatdaşlygyň möhümdigini bellediler. Şunuň bilen baglylykda, Türkmen tarapy sebitiň ykdysady ösüşi üçin «Türkmenistan–Owganystan–Päkistan–Hindistan» (TOPH) gaz geçirijisiniň taslamasynyň bähbitlidigini belläp geçdi hem-de Hindistanyň TOPH gaz geçirijisiniň taslamasyna degişli dürli ylalaşyklara «işewürligi alyp barmagyň ýörelgelerini» ornaşdyrmak arkaly taslamanyň bitewüligini, howpsuzlygyny we goraglylygyny üpjün etmek baradaky teklibini öwrenmegi ylalaşdy.

8. Taraplar önümleri özara ibermekde, senagat mümkinçiliklerini artdyrmakda, sanly tehnologiýalary ulanmakda we iki ýurduň ykdysady ösüşinde ileri tutulýan taslamalara maýa goýumlaryny goýmakda gazanylan üstünlikleri kanagatlanma bilen bellediler.

9. Prezidentler Türkmenistan bilen Hindistanyň arasynda ykdysady gatnaşyklary ösdürmek üçin ulag ulgamynda hyzmatdaşlygyň we özara baglanyşygyň möhüm şert bolup durýandygyny nygtadylar. Şunuň bilen baglylykda, olar Demirgazyk–Günorta halkara ulag geçelgesiniň (INSTC), Halkara ulag we üstaşyr geçelgesini döretmek barada Aşgabat ylalaşygynyň hem-de beýleki sebit ulag geçelgeleriniň ähmiýetini belläp geçdiler. Olar Türkmenistanyň Merkezi Aziýanyň beýleki ýurtlary we Hazar sebiti bilen baglanyşdyryjy halka hökmündäki ähmiýetini ykrar etdiler.

10. Türkmenistanyň Prezidenti Demirgazyk–Günorta (INSTC) halkara ulag geçelgesine goşulmaga taýýardygyny beýan etdi we şunuň bilen baglanyşykly, Türkmenistan bilen Hindistanyň arasynda we olaryň çäklerinden daşarda harytlaryň hereketini ýeňilleşdirmek üçin, «Gazagystan–Türkmenistan–Eýran» demir ýolunyň INSTC üçin baglanyşdyryjy geçelge bolup biljekdigini teklip etdi. Hindistanyň Prezidenti Hindistan tarapyndan işlenip taýýarlanan Çabahar portuny INSTC-niň düzümine goşmak barada Hindistanyň teklibini ýatlady. Türkmen tarapy iki ýurduň arasynda gatnatmalary amala aşyrmak üçin, Türkmenbaşy Halkara deňiz portunyň mümkinçiliklerini aýratyn belledi. Hindi tarapy 2022-nji ýylyň ýanwar aýynda Hindistan–Merkezi Aziýa Sammitiniň barşynda beýan edilen Çabahar boýunça Bilelikdäki iş toparynyň düzümine goşulmagy üçin Türkmen tarapynyň dalaşgärlik teklibini çalt bermegine garaşýar. Türkmenistanyň Prezidenti Birleşen Milletler Guramasynyň howandarlygynda sebitara ulag gatnawlaryny ösdürmek boýunça Ýörite maksatnamany döretmek başlangyjyny belläp geçdi.

11. Liderler Türkmenistanyň we Hindistanyň arasyndaky köpasyrlyk medeni we siwilizasiýa gatnaşyklaryny ýatlap, birek-biregiň medeniýetine oňat düşünmek üçin, medeni hyzmatdaşlygy ösdürmäge aýratyn üns berdiler. Taraplar medeni hyzmatdaşlygyň ähli ugurlaryna – kinofestiwallaryň yzygiderli geçirilmegine, muzeýleriň arasyndaky hyzmatdaşlyga, edebiýat eserleriniň terjime edilmegine, golýazmalaryň sanly ulgama geçirilmegine, medeni mirasy arheologiýa taýdan öwrenmek bilen baglanyşykly dikeltmek işlerine we beýleki ugurlara uly üns bermek barada ylalaşdylar.

12. Şeýle hem, Liderler bu möhüm ugurda hyzmatdaşlyga esas goýjak Türkmenistanyň Hökümeti bilen Hindistan Respublikasynyň Hökümetiniň arasynda medeniýet we sungat babatda 2022–2025-nji ýyllar üçin hyzmatdaşlyk etmegiň Maksatnamasyna gol çekilmegini goldadylar.

13. Prezidentler medeni alyşmalaryň iki ýurduň arasyndaky hemmetaraplaýyn hyzmatdaşlyga we öz halklarynyň arasynda dostluk we özara düşünişmek gatnaşyklaryny çuňlaşdyrmaga möhüm we oňyn goşant goşýandygyny nygtadylar. Şunuň bilen baglanyşykly, Türkmen tarapy Hindistan–Merkezi Aziýa Sammitiniň çäklerinde Merkezi Aziýadan Hindistana barýan 100 adamdan ybarat ýaşlar wekiliýetiniň düzümine görnükli ýaşlardan 20 sany wekili ibermek barada ylalaşdy.

14. Liderler iki ýurduň arasynda bilim ulgamynda hyzmatdaşlygy çuňlaşdyrmagyň hem-de Türkmenistanyň we Hindistanyň esasy ýokary okuw mekdepleriniň arasynda göni gatnaşyklary ösdürmegiň tarapdarydygyny beýan etdiler. Türkmen tarapy Hindi tarapyna Türkmenistanyň raýatlaryna Hindistanyň berýän bilim talyp haklary we mümkinçilikleri ýokarlandyrmak boýunça guraýan treningleri üçin minnetdarlyk bildirdi.

15. Liderler häzirki zaman wehimlerine we howplaryna, şol sanda halkara terrorçylygyna, serhetüsti terrorçylyga, ekstremizme, dinparazlyga, bikanun migrasiýa, neşe serişdeleriniň we psihotrop maddalarynyň bikanun dolanyşygyna hem-de transmilli guramaçylykly jenaýatçylyga garşy göreşmek boýunça tagallalary birleşdirmegiň möhümdigini bellediler. Şunuň bilen baglanyşykly, olar öz Howpsuzlyk geňeşleriniň arasynda, şol sanda Hindistan–Merkezi Aziýa Sammitiniň gurluşynyň çäklerinde yzygiderli duşuşyklary geçirmegiň zerurdygyny bellediler.

16. Taraplar jenaýatçylykly maksatlar bilen maglumat-kommunikasiýa tehnologiýalarynyň ulanylmagynyň häzirki zaman dünýäsinde halkara howpsuzlygynyň esasy howplarynyň biri bolup durýandygyny beýan etdiler. Şunuň bilen baglanyşykly, Taraplar bu ugurda ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň ygtybarly hukuk binýadyny döretmegiň, iki ýurduň ugurdaş edaralarynyň arasynda hyzmatdaşlygy berkitmegiň we halkara guramalarynyň çäklerinde hyzmatdaşlyk etmegiň zerurdygyny nygtadylar.

17. Taraplar sebit, şeýle hem köptaraplaýyn hyzmatdaşlygy, şol sanda özleri agzasy bolup durýan Birleşen Milletler Guramasynda we beýleki sebit we halkara guramalarynda özara gatnaşyklary işjeňleşdirmek arkaly berkitmäge eýerýändigini tassykladylar. Olar ählumumy meseleleri çözmekde we durnukly ösüşi üpjün etmekde Birleşen Milletler Guramasyny we onuň institutlaryny berkitmegiň möhümdigini bellediler.

18. Türkmenistanyň Prezidenti Türkmenistanyň alyp barýan hemişelik bitaraplyk syýasatynyň sebitde parahatçylygy we howpsuzlygy berkitmäge ýardam berýändigini hem-de öz ýurdy bilen dünýä ýurtlarynyň arasynda parahatçylykly, dostlukly we özara bähbitli gatnaşyklary ösdürmekde möhüm orun eýeleýändigini belläp geçdi. Prezidentler Türkmenistanyň başlangyjy bilen 2020-nji ýylyň 7-nji dekabrynda Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň «Halkara parahatçylygy, howpsuzlygy saklamakda we pugtalandyrmakda we durnukly ösüş işinde Bitaraplyk syýasatynyň orny we ähmiýeti» atly rezolýusiýanyň kabul edendigini bellediler.

19. Liderler Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasy tarapyndan Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly diýlip yglan edilen 2021-nji ýylda başlanan ynanyşmak we gepleşikleriň medeniýeti mowzugynyň mundan beýläk-de dünýäniň, şol sanda Birleşen Milletler Guramasynyň üns merkezinde galmalydygyny nygtadylar. Şunuň bilen baglanyşykly, Hindistan Respublikasynyň Prezidenti Türkmenistanyň başlangyjy bilen Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynda «Merkezi Aziýa sebitinde parahatçylygy, durnuklylygy we durnukly ösüşi üpjün etmek maksady bilen, sebit hem-de halkara hyzmatdaşlygyny pugtalandyrmak» rezolýusiýasynyň taslamasynyň işlenip taýýarlanmagynyň möhümdigini belledi.

20. Hindi tarapy Pariž ylalaşygyny netijeli durmuşa geçirmek üçin, gün energetikasynyň toparlaýyn, köpçülikleýin we depginli ýaýbaňlandyrylmagynda «Halkara gün bileleşiginiň (ISA)» başlangyjynyň ornuny nygtady. Şeýle hem, ol adatdan daşary ýagdaýlaryň öňünde ykdysady ýitgileri azaltmak we jemgyýetiň hal-ýagdaýyny gowulandyrmak üçin adatdan daşary ýagdaýlara durnukly üpjünçilik ulgamlaryny öňe sürmekde «Adatdan daşary ýagdaýlara durnukly üpjünçilik ulgamlary boýunça Birleşigiň (CDRI)» ornuny nygtady. Türkmenistanyň Prezidenti öz ýurdunyň ISA we CDRI goşulmak baradaky meseläni öwrenmäge gyzyklanma bildirýändigini belledi.

21. Türkmenistan BMG-niň Howpsuzlyk Geňeşine Hindistanyň häzirki agzalygynda tutýan ornuny goldady we

BMG-niň Howpsuzlyk Geňeşiniň Hindistan tarapyndan öňe sürlen we köptaraplaýynlygy özgertmäge we terrorçylyga garşy göreşmäge gönükdirilen «Wasudhaýwa Kutumbakam», ýagny «dünýä bir maşgala ýaly» diýen hindi idealyna esaslanýan başlangyçlaryna ýokary baha berdi. Iki Tarap hem Hindistanyň BMG-niň HG-ine saýlanmagynyň ählumumy dünýä tertibine umumy garaýyşlaryň we çemeleşmeleriň hem-de özara düşünişmegiň esasynda BMG-niň has derwaýys meseleler boýunça tagallalary utgaşdyrmagy üçin goşmaça mümkinçilikleri döredendigini nygtady.

22. Taraplar ählumumy hakykaty hemmetaraplaýyn hasaba alyp, ony halkara parahatçylyk we howpsuzlyk meselelerini çözmekde täsirli, netijeli we has wekilçilikli etmäge çagyrdylar. Türkmenistanyň Prezidenti 2021-nji ýylyň awgustynda Hindistanyň BMG-niň Howpsuzlyk Geňeşine üstünlikli başlyklyk etmegi bilen gutlady we BMG-niň özgerdilen we giňeldilen Howpsuzlyk Geňeşine Hindistanyň hemişelik agzalygyny Türkmenistanyň goldaýandygyny tassyklady.

23. Prezidentler 2021-nji ýylyň 11-nji dekabrynda Aşgabatda geçirilen «Parahatçylyk we ynanyşmak syýasaty – halkara howpsuzlygynyň, durnuklylygyň we ösüşiň binýady» atly

Halkara maslahatynyň netijeleriniň möhümdigini nygtadylar. Türkmenistanyň Prezidenti Maslahatyň barşynda aýdylyp geçilen «Dialog – parahatçylygyň kepili» atly Türkmenistanyň başlangyjyny we beýleki teklipleri belläp geçdi.

24. Saparyň dowamynda iki Prezidentiň gatnaşmagynda şu özara düşünişmek hakyndaky ähtnamalara we ylalaşyklara gol çekildi:

i) Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň ýanyndaky Maliýe gözegçiligi gullugy bilen Hindistan Respublikasynyň Maliýe aňtawçylygy edarasynyň arasynda özara düşünişmek hakyndaky Ähtnama;

ii) Adatdan daşary ýagdaýlary dolandyrmak babatda hyzmatdaşlyk etmek barada Türkmenistanyň Hökümeti bilen Hindistan Respublikasynyň Hökümetiniň arasynda özara düşünişmek hakyndaky Ähtnama;

iii) Türkmenistanyň Hökümeti bilen Hindistan Respublikasynyň Hökümetiniň arasynda medeniýet we sungat babatda 2022–2025-nji ýyllar üçin hyzmatdaşlyk etmegiň Maksatnamasyna;

iv) Ýaşlar babatda hyzmatdaşlyk etmek hakynda Türkmenistanyň Sport we ýaşlar syýasaty ministrligi bilen Hindistan Respublikasynyň Hökümetiniň ýanyndaky Ýaşlaryň işleri we sport ministrliginiň arasynda özara düşünişmek hakyndaky Ähtnama.

25. Saparyň dowamynda iki ýurduň arasynda diplomatik gatnaşyklaryň ýola goýulmagynyň 30 ýyllygyna bagyşlanan Türkmenistanyň we Hindistanyň ýadygärlik poçta nyşany çykaryldy.

26. Prezidentler Hindistan Respublikasynyň Prezidenti Şri Ram Nath Kowindiň saparynyň Türkmenistanyň we Hindistanyň arasyndaky gadymdan gelýän mähirli gatnaşyklary berkitmäge we çuňlaşdyrmaga ýardam edendigi we ýurtlaryň arasyndaky özara bähbitli hyzmatdaşlygy giňeltmek üçin çäkleri kesgitländigi bilen ylalaşdylar.

27. Hindistan Respublikasynyň Prezidenti Şri Ram Nath Kowind Türkmenistanyň Prezidenti jenap

Serdar Gurbangulyýewiç Berdimuhamedowa we ähli türkmen halkyna mähirli kabul edilendigi üçin tüýs ýürekden hoşallyk bildirdi. Ol Türkmenistanyň Prezidentini amatly wagtda Hindistan Respublikasyna döwlet sapary bilen barmaga çagyrdy. Çakylyk minnetdarlyk bilen kabul edildi. Saparyň möhletleri diplomatik ýollar arkaly ylalaşylar.

Aşgabat şäheri, 2022-nji ýylyň 2-nji apreli