Itburun — hassa bolmazdan burun
15:57 18.04.2023
Itburnuň şypasy il içinde giňden bellidir. Onuň bişen we guradylan miwesinden dürli önümler taýýarlanýar. Süýrümtik, üljä çalymdaş, gyzyl, gyrmyzy, sarymtyl gyzyl reňkli miwä «ýabany bägül» hem diýilýär. Onuň dermanlyk häsiýeti gadym döwürlerden bäri bellidir. Ol bedeniň immunitetini berkidýär, kesellere garşy göreşijilik ukybyny artdyrýar, bedeniň garramagynyň öňüni alýar. Itburnuň düzüminde saklanýan C witamini limondakydan 50 esse, gara smorodinadakydan 10 esse kändir.
Lukmanlaryň bellemegine görä, itburnuň gaýnatmasyny yzygiderli peýdalanmak ýüregiň işleýşine, damarlaryň çeýeligine, gan basyşynyň kadaly bolmagynda örän peýdalydyr. Şeýle-de bolsa, itburun dişiň syrçasyny ýukaldýanlygy sebäpli, ondan gaýnatmadyr şire içilenden soňra, agzyňy çuw bilen çaýkamaly, aşgazan keselleri bolan we allergiýaly adamlar bu miwäni peýdalanmagy çäklendirmelidir.
Itburnuň az mukdardaky miwesi adam bedeni üçin zerur bolan bir gije-gündizlik C witamin ätiýaçlygyny üpjün edýär. Onuň miwesiniň peti halk lukmançylygynda ýokanç kesellerde, respirator ýokanjynda, pnewmoniýada netijeli serişde hökmünde ulanylýar. Şeýle-de, ösümligiň düzümindäki askorbin turşulygy bedeniň öýjüklerini emele gelýän erkin radikallardan goraýar. Düzümindäki karotin bedeniň kesellere garşy bolan durnuklylygyny güýçlendirýär, göreçleri goraýar, antioksidant hökmünde ulanylýar.
Taýýarlan Sabur TURAÝEW,
Türkmen döwlet binagärlik-gurluşyk institutynyň talyby.
Gülli kelemiň peýdasy
Gülli kelemiň (brokkoli kelemi) watany gündogar Ortaýer deňzi sebiti hasaplanýar. Ol 2 ýyllyk ösümlik bolup, ýabany kelemden gelip çykýar. Häzirki wagtda hytaý, hindi, italýan, türk, fransuz, ispan we dünýäniň başga-da ýurtlarynyň aşhanalarynda giňden ulanylýar.
Çaganyň aň-akyl ösüşi üçin peýdaly önümler
Çaganyň aň-akyl taýdan kadaly ösmegi okuw-terbiýeçilik işinde esasy wezipe bolup durýar. Her bir ýaşda iýmitlenmegiň belli bir kadasy bolşy ýaly, çagalyk döwründe hem bu şeýledir.
Beýiniň peýdasy
Beýi peýdaly häsiýeti ýokary bolan miweleriň hataryna degişlidir. Biziň Türkmenistan ýurdumyzda hem beýi urugyndan adaty beýi görnüşi ösdürilip ýetişdirilýär. Aslynda, beýiniň gelip çykan ýerleri Kawkaz we Ortaýer deňiz kenarýakalary hasaplanýar. Beýi agaç görnüşli we gyrymsy bag bolup, boýy 8 metre çenli ýetýär.
Nohudyň peýdasy
Nohut — iň gadymy ösümlikleriň biri. Onuň watany günorta-günbatar Aziýa we ýakyn Gündogar hasaplanýar. Ösümlik bu ýerlerde miladydan öňki 7-nji müňýyllykda ösdürilip ýetişdirilipdir. Dünýäde nohudyň 70-e golaý görnüşi belli bolup, olardan diňe iki görnüşi giňden ulanylýar. Ol gök çig görnüşinde we gabykly bişen görnüşinde ulanylýar. Ösümlik beloklaryň ajaýyp çeşmesidir. Onuň 100 gramynda takmynan 25 gram belok bar. Şonuň üçin nohut sagdyn iýmitlenişiň aýrylmaz bölegi hasaplanýar.
Greýpfrut — peýdaly miwe
Greýpfrut tropiki miwelere degişli bolup, onuň watany Barbados adasy hasaplanýar. Ol elmydama ýaşyl öwüsýän agaçda ýetişip, sowuk howany halamaýar. Miwe ýolunmanka daşky görnüşi boýunça üzüme çalym edýär.
