Mekdep tagtasy näme üçin ýaşyl reňkde?
16:20 17.01.2023
Häzirkizaman mekdeplerinde mekdep tagtalary diňe hek bilen däl, eýsem markerler bilen ýazmak üçin dürli reňklerde bolup bilerler. Şeýle-de bolsa, birneme öňki döwürde okuw jaýlarynda ilkibaşda gara reňkli, kähalatlarda goňur reňkli tagtalar ulanylypdyr. Öňki döwürde tutuş synp üçin giň ölçegdäki tagtalar däl-de, eýsem uly bolmadyk agaç bölekleri ulanylypdyr. Diňe 1800-nji ýylda uly tagta bölekleri peýda boldy. Ýagny şotland mekdeplerinden biriniň müdiri Jeýms Pillans okuwçylara karta çyzmagy öwretmek isledi. Ony bolsa kiçi tagtalarda ýerine ýetirmek mümkin däldi. Giň ölçegdäki synp tagtasy baradaky pikiriň goňşy mekdeplere ýaýramagy, mugallymlaryň wagtyny tygşytlamagy başardy.
1815-nji ýylda eýýäm tagta ýazmak üçin esbaplar döredildi. 1840-njy ýylda bolsa, amerikan we ýewropa mekdeplerinde ýörite grifel tagtalary ornaşdyryldy. Ondan öň tagtalar diňe gara ýa-da goňur reňkde bolan bolsalar, 1960-njy ýyldan başlap, kompaniýalar ýaşyl reňkli syrça bilen örtülen polat plastinalaryny satuwa çykaryp başladylar. Bu material ýeňil we çydamlylygy sebäpli, olary beýleki ýurtlara ibermek has aňsat we arzan düşýärdi.
Şeýle-de ýaşyl syrçanyň ýüzünden hek ýeňil aýrylýar. Şol bir wagtda, hünärmenler ýaşyl reňkiň günüň islendik wagtynda – günde ýa-da kölegede, gözüň kabul etmegi üçin iň amatlydygyny belleýärler. Muny gün şöhlesine sezewar bolanda, güýçli gapma-garşylyk döretmeýan ýaşyl reňkli tagtalary ulanmagy amatly hasap edýän mugallymlar hem tassykladylar. Şonuň üçin hem 1960-njy ýyllarda ýaşyl reňki synp tagtalary ABŞ-da, soňra Ýewropa ýurtlarynda peýda bolup başlady. Wagtyň geçmegi bilen bolsa, dünýäniň ähli ýurlarynda ulanylmaga girizildi.
Döwlet HALLYÝEW,
Türkmen oba hojalyk institutynyň talyby.
Gülli kelemiň peýdasy
Gülli kelemiň (brokkoli kelemi) watany gündogar Ortaýer deňzi sebiti hasaplanýar. Ol 2 ýyllyk ösümlik bolup, ýabany kelemden gelip çykýar. Häzirki wagtda hytaý, hindi, italýan, türk, fransuz, ispan we dünýäniň başga-da ýurtlarynyň aşhanalarynda giňden ulanylýar.
Çaganyň aň-akyl ösüşi üçin peýdaly önümler
Çaganyň aň-akyl taýdan kadaly ösmegi okuw-terbiýeçilik işinde esasy wezipe bolup durýar. Her bir ýaşda iýmitlenmegiň belli bir kadasy bolşy ýaly, çagalyk döwründe hem bu şeýledir.
Beýiniň peýdasy
Beýi peýdaly häsiýeti ýokary bolan miweleriň hataryna degişlidir. Biziň Türkmenistan ýurdumyzda hem beýi urugyndan adaty beýi görnüşi ösdürilip ýetişdirilýär. Aslynda, beýiniň gelip çykan ýerleri Kawkaz we Ortaýer deňiz kenarýakalary hasaplanýar. Beýi agaç görnüşli we gyrymsy bag bolup, boýy 8 metre çenli ýetýär.
Nohudyň peýdasy
Nohut — iň gadymy ösümlikleriň biri. Onuň watany günorta-günbatar Aziýa we ýakyn Gündogar hasaplanýar. Ösümlik bu ýerlerde miladydan öňki 7-nji müňýyllykda ösdürilip ýetişdirilipdir. Dünýäde nohudyň 70-e golaý görnüşi belli bolup, olardan diňe iki görnüşi giňden ulanylýar. Ol gök çig görnüşinde we gabykly bişen görnüşinde ulanylýar. Ösümlik beloklaryň ajaýyp çeşmesidir. Onuň 100 gramynda takmynan 25 gram belok bar. Şonuň üçin nohut sagdyn iýmitlenişiň aýrylmaz bölegi hasaplanýar.
Greýpfrut — peýdaly miwe
Greýpfrut tropiki miwelere degişli bolup, onuň watany Barbados adasy hasaplanýar. Ol elmydama ýaşyl öwüsýän agaçda ýetişip, sowuk howany halamaýar. Miwe ýolunmanka daşky görnüşi boýunça üzüme çalym edýär.
