Süýdüň peýdasy
Süýt gündelik iýmitiň möhüm bölegidir. Bu önüm bedeniň umumy saglygy, immuniteti üçin örän peýdalydyr. Adamzat gadymy döwürlerden bäri sygyr süýdünden we ondan taýýarlanýan önümlerden peýdalanýar. Dünýäde her ýyl 580 million litrden gowrak süýdiň sarp edilmegi onuň meşhurlygyndan habar berýär. Önümiň ulanylyş gerimi giň bolup, ol derman senagatynda, owadanlyk serişdelerinde, dürli süýjilikler taýýarlananda we başga-da ençeme ugurlarda peýdalanylýar.
Sygyr süýdünde beden üçin esasy aminokislotalary özünde jemleýän wajyp kazein belogy köp mukdarda saklanýar. Amerikanyň Birleşen Ştatlarynyň Azyk tehnologiýasy instituty tarapyndan «XX asyryň azyk tehnologiýasynyň iň uly üstünligi» diýip atlandyrylan süýdüň üznüksiz ultrapasterizasiýa prosesi hem-de saklanyş möhletini alty aýa çenli uzaltmaga mümkinçilik berýän aseptik gaplama ulgamlary işlenip düzüldi. Süýt pasterizasiýasyndan soň, ol düzümindäki kalsiý, kaliý, magniý elementlerini we witaminleri saklap galýar.
Süýt witaminleriň we minerallaryň çeşmesidir. Ol süňkleriň saglygynda, myşsalaryň çeýeliginde we nerw ulgamynyň işinde möhüm orny eýeleýär. Şonuň üçin adam perzendiniň we müňlerçe haýwanlaryň çagalarynyň doglandan soňra ilkinji iýmiti süýt bolup durýar. Süýtden beden üçin peýdaly we datly gatyk, gaýmak, peýnir, ýag, ýogurt, tworog ýaly önümler alynýar. Sygyr süýdiniň 250 gramynda 146 kaloriýa, 8 gr belok, 12,8 gr şeker we 8 gr ýaglar bar. Şeýle-de onuň düzüminde B12, D, A witaminleri, magniý, sink we tiamin köp mukdarda saklanýar. Lukmanlar iýmit siňdiriş ulgamynda näsazlyk bolan adamlara süýt içmegi maslahat berenoklar.
Süýtdäki laktoza we kalsiý bedendäki süňkleriň we dişleriň saglygyny goldaýar. Bu içgi agyr fiziki işler, sport bilen meşgullanýan adamlar üçin has-da peýdalydyr. Önümiň düzümindäki omega-3 beýniň işini gowulandyrýar, hereket-daýanç, pikirlenmek endiklerini ösdürýär.
Taýýarlan Suraý ANNATAGANOWA,
Döwletmämmet Azady adyndaky Türkmen milli dünýä dilleri institutynyň talyby.
Çopantelpegiň adam saglygyna ýetirýän peýdaly täsirleri
Gadymy döwürlerden bäri halk lukmançylygynda şypaly ösümlik hökmünde giňden ulanylýan, dünýä ýurtlarynyň köpüsinde duş gelýän çopantelpek saglygymyz üçin örän peýdalydyr.
«Bejeriş binagärligi» hassalaryň ünsüni gussaly duýgulardan sowup, olarda ruhubelentlik döredýär
Ösümlikleriň, arassa howanyň, janly-jandarlaryň bejeriş ukyplary barada bilýän hem bolsak, binagärligiň şypa berijilik häsiýeti barada seýrek eşidilýär.
Gülli kelemiň peýdasy
Gülli kelemiň (brokkoli kelemi) watany gündogar Ortaýer deňzi sebiti hasaplanýar. Ol 2 ýyllyk ösümlik bolup, ýabany kelemden gelip çykýar. Häzirki wagtda hytaý, hindi, italýan, türk, fransuz, ispan we dünýäniň başga-da ýurtlarynyň aşhanalarynda giňden ulanylýar.
Çaganyň aň-akyl ösüşi üçin peýdaly önümler
Çaganyň aň-akyl taýdan kadaly ösmegi okuw-terbiýeçilik işinde esasy wezipe bolup durýar. Her bir ýaşda iýmitlenmegiň belli bir kadasy bolşy ýaly, çagalyk döwründe hem bu şeýledir.
Beýiniň peýdasy
Beýi peýdaly häsiýeti ýokary bolan miweleriň hataryna degişlidir. Biziň Türkmenistan ýurdumyzda hem beýi urugyndan adaty beýi görnüşi ösdürilip ýetişdirilýär. Aslynda, beýiniň gelip çykan ýerleri Kawkaz we Ortaýer deňiz kenarýakalary hasaplanýar. Beýi agaç görnüşli we gyrymsy bag bolup, boýy 8 metre çenli ýetýär.