KOKOS AGAJYNYŇ PEÝDASY
Alymlaryň bellemegine görä, kokos agajy biziň günlerimize çenli saklanyp galan dünýädäki iň gadymy ösümlikleriň biri. Agajyň uzynlygy 25 metre, ýapraklarynyň uzynlygy 4 metre çenli ýetýär.
Kokos hozy-bu hoz däl has dogrusy, kokos agajynyň gury şänikleri. Olaryň içinde şire we süýt saklanýar. Bişmedik (5 aýdan hem az) hozuň düzüminde ýarym litr turşumtyk-süýji suwuklyk bolýar-oňa kokos süýdi diýilýär . Haçanda bişensoň, bu suwuklyk galyňlaşýar we ak ete öwrülýär. Kokosyň etine kopra diýilýär. Kokos hozynyň diametri 30 sm,agramy 2-4 kg barabar.
Kokos agajynyň watany Günorta-Gündogar Aziýanyň kenarýaka we tropiki bölegi hasaplanýar. Medeni görnüşinde kokos Hindistanda, Polineziýada, Gawaýada, Günorta Floridada ösýär. Kokos-deňiz kenarynda ösýän ösümlik.
Kokosda B1, B2, B5, C witaminleri, beloklar, uglewodlar, ýaglar, mikroelementler (kalsiý, kaliý, fosfor) we kleçatka saklanýar. Tropiki ýerlerde kokos agajyny “ Müň ulanylyş agajy” diýip atlandyrýarlar.
Kokos hozy örän tagamly we peýdaly. Iýmit taýýarlanylanda hoz bütinleý ulanylýar: kokos suwuny janlandyrmakda we kuwwata getirmekde, onuň içki etini süýji taýýarlamakda, işdäaçarlar, çorbalar, içlekli we beýleki naharlar taýýarlanylanda ulanylýar.Kokos ýagy kalsini özleşdirýär, şonuň üçin hem ony dişleri we süňkleri berkleşdirmekde ulanmagy maslahat beýärler.
Ogulmaýsa Garaýewa,
Türkmen oba hojalyk institutynyň talyby.
Çopantelpegiň adam saglygyna ýetirýän peýdaly täsirleri
Gadymy döwürlerden bäri halk lukmançylygynda şypaly ösümlik hökmünde giňden ulanylýan, dünýä ýurtlarynyň köpüsinde duş gelýän çopantelpek saglygymyz üçin örän peýdalydyr.
«Bejeriş binagärligi» hassalaryň ünsüni gussaly duýgulardan sowup, olarda ruhubelentlik döredýär
Ösümlikleriň, arassa howanyň, janly-jandarlaryň bejeriş ukyplary barada bilýän hem bolsak, binagärligiň şypa berijilik häsiýeti barada seýrek eşidilýär.
Gülli kelemiň peýdasy
Gülli kelemiň (brokkoli kelemi) watany gündogar Ortaýer deňzi sebiti hasaplanýar. Ol 2 ýyllyk ösümlik bolup, ýabany kelemden gelip çykýar. Häzirki wagtda hytaý, hindi, italýan, türk, fransuz, ispan we dünýäniň başga-da ýurtlarynyň aşhanalarynda giňden ulanylýar.
Çaganyň aň-akyl ösüşi üçin peýdaly önümler
Çaganyň aň-akyl taýdan kadaly ösmegi okuw-terbiýeçilik işinde esasy wezipe bolup durýar. Her bir ýaşda iýmitlenmegiň belli bir kadasy bolşy ýaly, çagalyk döwründe hem bu şeýledir.
Beýiniň peýdasy
Beýi peýdaly häsiýeti ýokary bolan miweleriň hataryna degişlidir. Biziň Türkmenistan ýurdumyzda hem beýi urugyndan adaty beýi görnüşi ösdürilip ýetişdirilýär. Aslynda, beýiniň gelip çykan ýerleri Kawkaz we Ortaýer deňiz kenarýakalary hasaplanýar. Beýi agaç görnüşli we gyrymsy bag bolup, boýy 8 metre çenli ýetýär.
