Pyrtykalyň adam saglygyna peýdasy
21:33 01.04.2023
Sitrus miwelerine degişli bolan pyrtykal dünýäde giňden ýaýran miwedir. Onuň düzüminde B1 witamini, A prowitamini, foliý turşusy, magniý, kaliý, marganes, fosfor, demir, kümüş, sink we beýleki peýdaly maddalar bar.
Lukmanlaryň bellemegine görä, pyrtykal bedendäki artykmaç agram bilen göreşmekde peýdalydyr. Onuň düzümindäki inozit (B8 witamini) ýaglaryň alyş-çalşygyny sazlaýar, ganyň düzüminde holesteriniň derejesini peseldýär, içege ýollaryny arassalaýar we işjeňligini kadalaşdyrýar. Pyrtykal bagyr, ýürek we ýürekdamar kesellerinden ejir çekýän adamlara maslahat berilýär. Şeýle-de, pyrtykal şiresi singa keseliniň öňüni almakda ulanylýar. Bu kesel bedende C witaminiň ýetmezçiligi netijesinde ýüze çykýar.
Pyrtykal miwesi askorbin turşusynyň, dürli minerallaryň, antioksidantlaryň, flawonoidleriň, fitoelementleriň çeşmesi bolup durýar. Şoňa görä-de, miwe saglygyňy goramakda we dikeltmekde netijeli hasaplanýar. Artritiň öňüni almak üçin pyrtykal netijeli serişdedir. Pyrtykal şiresiniň deň mukdarda ösümlik ýagy bilen garylan şiresi süňk agyrylarynda ýapgy edilýär, deriniň garalan, gatan ýerlerine çalynýar.
Pyrtykalyň galyň gabygynda witaminler uzak wagtlap saklanýar. Onda köp mukdarda C witamini bar. Pyrtykal gabygy deridäki gara tegmilleri bejermekde we deriniň gözeneklerini iýmitlendirmekde ähmiýetlidir. Ýeri gelende bellesek, pyrtykal agajy 100 ýyldan gowrak wagtlap miwe bermäge ukyplydyr. Bu bolsa pyrtykalyň ynsan üçin hemmetaraplaýyn ähmiýetli bolup durýandygyny görkezýär.
Taýýarlan Mähri SEÝITGULYÝEWA,
Türkmenistanyň döwlet çeperçilik akademiýasynyň mugallymy.
Gülli kelemiň peýdasy
Gülli kelemiň (brokkoli kelemi) watany gündogar Ortaýer deňzi sebiti hasaplanýar. Ol 2 ýyllyk ösümlik bolup, ýabany kelemden gelip çykýar. Häzirki wagtda hytaý, hindi, italýan, türk, fransuz, ispan we dünýäniň başga-da ýurtlarynyň aşhanalarynda giňden ulanylýar.
Çaganyň aň-akyl ösüşi üçin peýdaly önümler
Çaganyň aň-akyl taýdan kadaly ösmegi okuw-terbiýeçilik işinde esasy wezipe bolup durýar. Her bir ýaşda iýmitlenmegiň belli bir kadasy bolşy ýaly, çagalyk döwründe hem bu şeýledir.
Beýiniň peýdasy
Beýi peýdaly häsiýeti ýokary bolan miweleriň hataryna degişlidir. Biziň Türkmenistan ýurdumyzda hem beýi urugyndan adaty beýi görnüşi ösdürilip ýetişdirilýär. Aslynda, beýiniň gelip çykan ýerleri Kawkaz we Ortaýer deňiz kenarýakalary hasaplanýar. Beýi agaç görnüşli we gyrymsy bag bolup, boýy 8 metre çenli ýetýär.
Nohudyň peýdasy
Nohut — iň gadymy ösümlikleriň biri. Onuň watany günorta-günbatar Aziýa we ýakyn Gündogar hasaplanýar. Ösümlik bu ýerlerde miladydan öňki 7-nji müňýyllykda ösdürilip ýetişdirilipdir. Dünýäde nohudyň 70-e golaý görnüşi belli bolup, olardan diňe iki görnüşi giňden ulanylýar. Ol gök çig görnüşinde we gabykly bişen görnüşinde ulanylýar. Ösümlik beloklaryň ajaýyp çeşmesidir. Onuň 100 gramynda takmynan 25 gram belok bar. Şonuň üçin nohut sagdyn iýmitlenişiň aýrylmaz bölegi hasaplanýar.
Greýpfrut — peýdaly miwe
Greýpfrut tropiki miwelere degişli bolup, onuň watany Barbados adasy hasaplanýar. Ol elmydama ýaşyl öwüsýän agaçda ýetişip, sowuk howany halamaýar. Miwe ýolunmanka daşky görnüşi boýunça üzüme çalym edýär.
