Futbol: çaga terbiýesi we saglygy
12:24 11.04.2023
Hereketli oýunlar, bedenterbiýe maşklary we sport oýunlary çaganyň terbiýesinde, saglygyny goramakda we bedeniniň kadaly ösüşinde uly ähmiýete eýedir. Hereketli oýunlaryň arasynda sportuň futbol görnüşi çaganyň beden taýdan sagdyn, ruhubelent, düzgün-tertipli bolup ýetişmeginde örän peýdalydyr. Hünärmenler futbol oýnunyň saglygy goramakdan, bedeni taplamakdan başga-da, çagalarda özara gatnaşygyň ösmegine, ruhy taýdan kämilleşmegine uly peýdasynyň bardygyny aýratyn belleýärler.
Maglumatlardan belli bolşy ýaly, häzirki wagtda bütin dünýäde ýetginjekleriň 80 % gowragy ýygy-ýygydan futbol oýnaýar, olardan aglabasy bolsa sportuň bu görnüşi bilen çynlakaý meşgullanýar. Bu bolsa futbolyň uly meşhurlyga eýedigini ýene-de bir gezek aýan edýär. Hünärmenler futbol oýnaýanlaryň beýleki sport oýunlary bilen deňeşdirilende has köp kaloriýa ýakýandygyny kesgitlediler. Şonuň üçin ol ýag massasyndan dynmakda we myşsa massasyny ösdürmekde has täsirlidir.
Futbol çagalarda ünsliligi we çydamlylygy ösdürýär. Oýun ep-esli wagt dowam edýär we onuň dowamynda oýunçy ünsüni jemlemeli, meýdançada bolup geçýän wakalara gözegçilik etmeli, toparynyň oýunçylarynyň we garşydaş türgenleriň hereketlerini seljermeli bolýar. Bu bolsa öz gezeginde çagadan uzak wagtyň dowamynda fiziki we aň işjeňligini ulanmagyny talap edýär, netijede şu ugurda görnetin ösüşleriň bolmagyna sebäp bolýar.
Futbol köp hereketli bolup, çalt karar bermegi talap edýär. Bu çagada ünsi güýçlendirýär, meýdançadaky ýagdaýa mydama baha berip durmak bolsa akyl başarnyklaryny ösdürýär. Şeýle-de, lukmanlar uly höwes we isleg bilen futbol oýnaýan çaganyň bedeninde bagt garmonlarynyň, ýagny endorfinleriň önümçiliginiň ýokarlanýandygyny belleýär.
Futbol boýunça türgenleşikler adatça, açyk meýdanda geçirilýär. Munuň özi çaganyň arassa howadan dem alyp, Günüň nurly çogyndan taplanmagyny üpjün edýär. Gysgaça bellänimizde, futbol çaganyň terbiýesinde, saglygyny goramakda, durmuşa, ýaşaýşa uýgunlaşmagynda netijeli we ähmiýetli serişdeleriň biridir.
Taýýarlan Nurjahan WELSÄHEDOWA,
Balkan welaýatynyň Türkmenbaşy etrabyndaky 1-nji orta mekdebiň başlangyç synp mugallymy.
Gülli kelemiň peýdasy
Gülli kelemiň (brokkoli kelemi) watany gündogar Ortaýer deňzi sebiti hasaplanýar. Ol 2 ýyllyk ösümlik bolup, ýabany kelemden gelip çykýar. Häzirki wagtda hytaý, hindi, italýan, türk, fransuz, ispan we dünýäniň başga-da ýurtlarynyň aşhanalarynda giňden ulanylýar.
Çaganyň aň-akyl ösüşi üçin peýdaly önümler
Çaganyň aň-akyl taýdan kadaly ösmegi okuw-terbiýeçilik işinde esasy wezipe bolup durýar. Her bir ýaşda iýmitlenmegiň belli bir kadasy bolşy ýaly, çagalyk döwründe hem bu şeýledir.
Beýiniň peýdasy
Beýi peýdaly häsiýeti ýokary bolan miweleriň hataryna degişlidir. Biziň Türkmenistan ýurdumyzda hem beýi urugyndan adaty beýi görnüşi ösdürilip ýetişdirilýär. Aslynda, beýiniň gelip çykan ýerleri Kawkaz we Ortaýer deňiz kenarýakalary hasaplanýar. Beýi agaç görnüşli we gyrymsy bag bolup, boýy 8 metre çenli ýetýär.
Nohudyň peýdasy
Nohut — iň gadymy ösümlikleriň biri. Onuň watany günorta-günbatar Aziýa we ýakyn Gündogar hasaplanýar. Ösümlik bu ýerlerde miladydan öňki 7-nji müňýyllykda ösdürilip ýetişdirilipdir. Dünýäde nohudyň 70-e golaý görnüşi belli bolup, olardan diňe iki görnüşi giňden ulanylýar. Ol gök çig görnüşinde we gabykly bişen görnüşinde ulanylýar. Ösümlik beloklaryň ajaýyp çeşmesidir. Onuň 100 gramynda takmynan 25 gram belok bar. Şonuň üçin nohut sagdyn iýmitlenişiň aýrylmaz bölegi hasaplanýar.
Greýpfrut — peýdaly miwe
Greýpfrut tropiki miwelere degişli bolup, onuň watany Barbados adasy hasaplanýar. Ol elmydama ýaşyl öwüsýän agaçda ýetişip, sowuk howany halamaýar. Miwe ýolunmanka daşky görnüşi boýunça üzüme çalym edýär.
