Gök otlaryň peýdasy barada
16:00 18.04.2023
Gök otlar ýylyň islendik paslynda naharyň ýany bilen işdäaçar we iýmit siňdiriji hökmünde ulanylýar. Ýazda gök önümleri iýmek saglyga örän peýdalydyr. Işdäňi açýan we süňňüňi gurplandyrýan gök otlaryň düzüminde ynsan saglygy üçin zerur maddalar bar. Şeýle-de, olarda allergik täsiriň ýoklugy sebäpli, çagalar üçin peýdalydyr. Olaryň az mukdary çaganyň süňňüni mikroelementleriň gündelik zerur mukdary bilen üpjün edýär.
Naharyň ýany bilen iýilýän gök otlardan reýhan, şibit (ukrop), ýaş sogan we arpabadyýan (petruşka) has bellidir. Olaryň düzüminde witaminler, peýdaly ýaglar, mikroelementler köp mukdarda saklanýar. Lukmanlar gök otlary her iýmit kabul edilende ulanmagy maslahat berip, olaryň peýdaly aýratynlyklary barada belleýärler.
Reýhan naharlaryň tagamyny artdyrýan hoşboý ysly, ter gök otdyr. Onuň bejerijilik we deriniň ýagdaýyny gowulandyryjy aýratynlyklary bar. Ol B1 we B2 görnüşli witaminleriň, rutiniň, efir ýagynyň, saponinleriň çeşmesi hasaplanýar. Reýhan gan aýlanyşygyny we damarlaryň işjeňligini kadalaşdyrýar. Otda köp mukdarda saklanýan efir ýagy, kamfora dişagyryny köşeşdirýär, merkezi nerw ulgamyny rahatlandyrýar.
Şibit (ukrop) dürli peýdaly elementlere baýdyr. Onuň düzüminde A, B, C, E, K, P witaminleri we mikroelementler bar. Bu ot içegeleriň sazlaşykly işlemeginde, kadaly uklamaga, ganyň köpelmegine, kellagyryda ýardam edýär. Onuň tohumynyň gaýnatmasy buşukdyryjy, gakylyk goparyjy täsire eýe bolup, öt-daşly, peşew çykaryjy ýollaryň kesellerinde, sowuklamada, dümewde, bronhitde, pnewmoniýada peýdalydyr.
Arpabadyýanyň (petruşka) düzüminde A, PP, K, B1, B2 witaminleri köp mukdarda saklanýar. Bu otuň 50 gramy adam süňňüni karotiniň we C witamininiň bir gije-gündizki mukdary bilen üpjün edýär. Ol iýmit siňdiriş ulgamynyň kesellerinde, demgysmada, nerw kesellerinde peýdaly hasaplanýar.
Ýaş soganyň düzüminde A, C, B1, B2, B6, E, PP witaminleri saklanýar. Düzümindäki foliý turşusy işdäni açýar we iç gatamada ýardam edýär. Şeýle-de, bu ot buşukdyryjy häsiýete-de eýe bolup, bedeniň immunitetini güýçlendirýär, ganyň lagtalanmagynyň öňüni alýar we damarlaryň diwarjyklaryny berkidýär.
Taýýarlan Gurbanmyrat ÝARANMYRADOW,
Türkmen döwlet binagärlik-gurluşyk institutynyň talyby.
Gülli kelemiň peýdasy
Gülli kelemiň (brokkoli kelemi) watany gündogar Ortaýer deňzi sebiti hasaplanýar. Ol 2 ýyllyk ösümlik bolup, ýabany kelemden gelip çykýar. Häzirki wagtda hytaý, hindi, italýan, türk, fransuz, ispan we dünýäniň başga-da ýurtlarynyň aşhanalarynda giňden ulanylýar.
Çaganyň aň-akyl ösüşi üçin peýdaly önümler
Çaganyň aň-akyl taýdan kadaly ösmegi okuw-terbiýeçilik işinde esasy wezipe bolup durýar. Her bir ýaşda iýmitlenmegiň belli bir kadasy bolşy ýaly, çagalyk döwründe hem bu şeýledir.
Beýiniň peýdasy
Beýi peýdaly häsiýeti ýokary bolan miweleriň hataryna degişlidir. Biziň Türkmenistan ýurdumyzda hem beýi urugyndan adaty beýi görnüşi ösdürilip ýetişdirilýär. Aslynda, beýiniň gelip çykan ýerleri Kawkaz we Ortaýer deňiz kenarýakalary hasaplanýar. Beýi agaç görnüşli we gyrymsy bag bolup, boýy 8 metre çenli ýetýär.
Nohudyň peýdasy
Nohut — iň gadymy ösümlikleriň biri. Onuň watany günorta-günbatar Aziýa we ýakyn Gündogar hasaplanýar. Ösümlik bu ýerlerde miladydan öňki 7-nji müňýyllykda ösdürilip ýetişdirilipdir. Dünýäde nohudyň 70-e golaý görnüşi belli bolup, olardan diňe iki görnüşi giňden ulanylýar. Ol gök çig görnüşinde we gabykly bişen görnüşinde ulanylýar. Ösümlik beloklaryň ajaýyp çeşmesidir. Onuň 100 gramynda takmynan 25 gram belok bar. Şonuň üçin nohut sagdyn iýmitlenişiň aýrylmaz bölegi hasaplanýar.
Greýpfrut — peýdaly miwe
Greýpfrut tropiki miwelere degişli bolup, onuň watany Barbados adasy hasaplanýar. Ol elmydama ýaşyl öwüsýän agaçda ýetişip, sowuk howany halamaýar. Miwe ýolunmanka daşky görnüşi boýunça üzüme çalym edýär.
