Kädiniň adam saglygyna ýetirýän peýdaly täsirleri
11:48 23.04.2023
Ýurdumyzyň ähli künjeklerinde ösdürilip ýetişdirilýär ösümlikleriň biri hem kädi ekinidir. Kädi täsin peýadaly ösümlikdir.
Kädiniň takmynan 20 görnüşi bar. Alymlar adamlaryň takmynan 5 müň ýyl ozal kädini ösdürip ýetişdirendigini aýdýarlar. Meksika kädiniň watany hasaplanylýar. Gaýnadylan ýa-da bişirilen kädi beden tarapyndan gowy siňdirilýär, şonuň üçin çaga iýmitinde giňden ulanylýar. Kädiniň şiresi kadaly we oňat, uky üçin peýdalydyr.
Kädiniň düzüminde iýmit-siňdiriş organlarynyň işini kadalaşdyrýan we ýag çalşygyny çaltlaşdyrýan pektinleriň köp mukdary saklanylýar. Şeýle-de onda kaliý, magniý, fosfor, demir, sink, marganes we W witamin toparlary köp.
Kädi çigidiniň saglygy goramakda we berkitmekde peýdaly taraplary sanardan köp. Olar suwuk ýag kislotalaryna, ösümlik beloklaryna we E witaminine baý. Olaryň düzüminde holesteriniň derejesini sazlaýan fitosterollar hem saklanylýar. Kädiniň çigidinden alynýan ýaglar aminokislotalary öz içine alýandygy sebäpli, strese we depressiýa örän peýdalydyr. Süňklleri hem güýçlendirýär.
Önümi yzygiderli kabul etmek gan aýlanyş ulgamyny kadalaşdyrmakda, gan damarlaryny giňeltmekde, ýürek keselleriniň ýüze çykmagynyň öňüni almakda, nerw ulgamyny kadalaşdyrmakda, bedeniň kesellerini goraýjylyk ukybyny artdyrmakda örän peýdalydyr.
Süýjilikleri yzygiderli kabul etmek ynsan bedenine ýaramaz täsir edýär. Bu endikden saplanmakda hem kädi çigidi peýdalydyr. Kädi çigidi süýjülikleri iýmek islegiňi peseltmäge ukyplydyr. Çigidi çig görnüşde iýmek maslahat berilýär. Ol bagryň we içegäniň işini kadalaşdyrmaga mümkinçilik berýär. Çig tohum böwrek keseliniň, iç gatamanyň öňüni almaga we gan basyşyňy kadalaşdymaga kömek edýär. Kädi çigidini gündelik we ukudan öň kabul etmek maslahat berilmeýär.
Taýýarlan: Amanmyrat ANNAMYRADOW,
Türkmen oba hojalyk institutynyň talyby.
Gülli kelemiň peýdasy
Gülli kelemiň (brokkoli kelemi) watany gündogar Ortaýer deňzi sebiti hasaplanýar. Ol 2 ýyllyk ösümlik bolup, ýabany kelemden gelip çykýar. Häzirki wagtda hytaý, hindi, italýan, türk, fransuz, ispan we dünýäniň başga-da ýurtlarynyň aşhanalarynda giňden ulanylýar.
Çaganyň aň-akyl ösüşi üçin peýdaly önümler
Çaganyň aň-akyl taýdan kadaly ösmegi okuw-terbiýeçilik işinde esasy wezipe bolup durýar. Her bir ýaşda iýmitlenmegiň belli bir kadasy bolşy ýaly, çagalyk döwründe hem bu şeýledir.
Beýiniň peýdasy
Beýi peýdaly häsiýeti ýokary bolan miweleriň hataryna degişlidir. Biziň Türkmenistan ýurdumyzda hem beýi urugyndan adaty beýi görnüşi ösdürilip ýetişdirilýär. Aslynda, beýiniň gelip çykan ýerleri Kawkaz we Ortaýer deňiz kenarýakalary hasaplanýar. Beýi agaç görnüşli we gyrymsy bag bolup, boýy 8 metre çenli ýetýär.
Nohudyň peýdasy
Nohut — iň gadymy ösümlikleriň biri. Onuň watany günorta-günbatar Aziýa we ýakyn Gündogar hasaplanýar. Ösümlik bu ýerlerde miladydan öňki 7-nji müňýyllykda ösdürilip ýetişdirilipdir. Dünýäde nohudyň 70-e golaý görnüşi belli bolup, olardan diňe iki görnüşi giňden ulanylýar. Ol gök çig görnüşinde we gabykly bişen görnüşinde ulanylýar. Ösümlik beloklaryň ajaýyp çeşmesidir. Onuň 100 gramynda takmynan 25 gram belok bar. Şonuň üçin nohut sagdyn iýmitlenişiň aýrylmaz bölegi hasaplanýar.
Greýpfrut — peýdaly miwe
Greýpfrut tropiki miwelere degişli bolup, onuň watany Barbados adasy hasaplanýar. Ol elmydama ýaşyl öwüsýän agaçda ýetişip, sowuk howany halamaýar. Miwe ýolunmanka daşky görnüşi boýunça üzüme çalym edýär.
